تيگران پتروسيان قهرمان شطرنج

[نادیا]

تيگران پتروسيان ۱۹۸۴-۱۹۲۹

پتروسيان از اهالى ارمنستان و صاحب عنوان قهرمانى جهان از سالهاى ۱۹۶۳ تا ۱۹۶۹ بود و منتقدان شطرنج نظر چندان خوشى به او نداشتند. او به واسطه فقدان روحيه تهاجمى و انجام تساويهاى كوتاه با حريفانش و روشش دفاع منفى اش مورد نكوهش ديگران قرار داشت. اما بايد اذعان داشت كه هيچكس بدون داشتن مهارت و استعداد بسيار قهرمان جهان نميشود و شطرنج پتروسيان نكات آموزنده و مفيدى براى بازيكنان متوسط دارد.

در سنين جوانيش بازيكن پر استعدادى نبود و اعجابى در كارش نداشت و پيشرفت و ترقى اش به آرامى و با استحكام انجام گرفت. از ۲۴ سالگى يك حريف دائمى در مسابقات انتخابى براى قهرمانى جهان بود اما تا سال ۶۲ كه توانست جلوتر از كرس و گلر قرار گيرد عنوانى كسب نكرد. در سال ۱۹۶۳ –وقتيكه بوتوينيك به ۵۱ سالگى رسيده بود – به مسابقه بر سر عنوان قهرمانى جهان رسيد و استراتژى بردبارانه و استقامت بهترش در نيمه دوم بازيها نقش قاطى در پيروزيش ايفا نمود. پتروسيان تكنيك شطرنجى اش را بر اساس سنت و روش كاپابلانكا و نيمزويچ پايه ريزى نمود.

تكيه بر مانور، ايجاد كنترل بر خانه هاى كليدى و انتقال به يك آخر بازى حاشيه اى داشت. در محاسباتش دقيق بود و پوزيسيون هاى ساده اى را دوست داشت كه در آنها عوامل اتفاقى و تصادفى نقشى نداشته باشد. او ترجيح ميداد فقط در حالتى كه بردش حتمى بود –نه مثل تال يا برونشتين براى تفكر بهتر – اقدام به قربانى دادن نمايد.

بيش از آنكه خود را ملزم به يك تهاجم غافلگيرانه كند ترجيح ميداد كه به يك برترى مقطعى بسنده كند و موقعيت حريف را آنقدر تحت فشار قرار دهد كه فرو ريختن مواضع او بدون هيچ ريسكى امكان پذير گردد.

اين روشى كاملاً حرفه اى و عمل گرايانه است و قابل ذكر است كه پتروسيان اولين استاد روس است كه سنن و اخلاقيات رسمى شطرنج شوروى را- كه همانا روشى شجاعانه و تهاجمى در شطرنج است – مورد انتقاد قرار داد.و ارزش تكنيكى مختص بخود را بعد از شكست اسپاسكى در سال ۱۹۶۶ – اگر چه سه سال بعد از او شكست خورد – به اثبات رساند. اما هدف نهائى اين روش پتروسيان آن است كه در تورنمنتها بيشتر از آنكه در انديشه تصاحب جوايز اول باشد در فكر بدست آوردن مكانهاى بالاى مسابقات است. در آغاز و اواسط بازى ضد شطرنج بازى ميكند .

و دست از پا خطا نميكند تا اينكه حريف بردباريش را از دست ميدهد و پوزيسيونش را تعضيف مينمايد. مفيدترين جنبه بازى پتروسيان براى بازيكنان معمولى. همانا بازيهاى بسته وى است آنجا كه فعاليت مهره هاى حريف تعضيف و مسدودشده و حالت دلخواهى از آخر بازى پديد آمده كه يك رخ و اسب فعال بر عليه يك رخ و فيل حريف كه توسط پياده هاى خودش منفعل گشته اند به مقابله ميپردازند.ابتدا مثالى از تكنيك بسته وى مىآوريم. عملكرد خاص پتروسيان در پوزيسيونهاى بسته اقدام به حمله در هر دو جناح و تاخير در قلعه رفتن است.

توصيه خوب او در اين مورد چنين است "اگر ميخواهيد يا مجبور هستيد،به قلعه برويد اما وقتى فقط توانائى انجام آنرا داريد،قلعه رفتن مناسب نيست."منطق پتروسيان اين است كه در موقعيتهاى بسته عمل و گشايش خطوط كه براى به خطر انداختن شاه حريف صورت ميگيرد –در جناحين انجام مىپذيرد. بنابراين توصيه پتروسيان در اينجا برخلاف روش معمولى –كه شاه در جستجو نقطه امنى در جناحين است – ميباشد.