آناتولى كارپف قهرمان شطرنج

[نادیا]

آناتولى كارپف

كارپف، قهرمان جهان از ۱۹۷۵ تا ۱۹۸۵، بازيكنى است كه دوران شطرنجىاش از آموزش حركات تا كسب عنوان قهرمانى جهان – كه توام با سختى يك مانع جدى بود- متوالياً تحول يافت. كارپف شطرنج را در چهار سالگى ياد گرفت و اگر چه دور از شهرهاى مركزى شوروى زندگى ميكرد شهر كوچك زلاتست در اورال به سرعت پيشرفت كرد و در يازده سالگى نامزد عنوان استادى شد و زير نظر بوتوينيك تعليمات ويژه اى را فرا گرفت اولين پيروزى بين المللىاش در ۱۵ سالگى، تقريباً بگونه اى تصادفى روى داد، روسها فكر ميكردند كه دعوت به چكسلواكى براى يك مسابقه جوانان (زير ۲۰ سال) است.

به اين ترتيب كارپف براى تصاحب مقام قهرمانى زير ۲۰ سال جهان، عنوان استادى بزرگ و بدست آوردن مكانى در سرى مسابقات ۷۵-۱۹۷۲ براى تعيين حريف فيشر جلو رفت. در اولين تلاشش اسپاسكى و كورچنوى را شكست داد و به واسطه عدم حضور فيشر در مسابقه فينال، موفق به كسب عنوان قهرمانى جهان شد و ركورد جوائز نخست وى (به عنوان قهرمان جهان) در تورنمنتها به حدى است كه شهرت تمام قهرمانان قبلى را تحت الشعاع قرار ميدهد. شيوه او يادآور تكنيك كاپابلانكا – با ظرافتى بمراتب بهتر از فيشر – ميباشد به عكس آمريكاييها او در هر موقعيتى تمايل به ادامه بازى تا به آخر را ندارد و به هنگام بازى با مهره سياه پيشنهاد تساوى را زود هنگام مىپذيرد.

به استثناى مرحله فينال سال ۱۹۷۸ (مسابقه براى دفاع براى عنوان قهرمانى) عليه كورچنوى، كارپف در اوج مرحله خستگى و طاقت فرسايى بازىاش، يكى از سر سخت ترين استادان براى شكست دادن حريف بود. بندرت پيش ميايد كه در هر دوره مسابقه اى بيش از يك بازى را به حريف واگذار كند.

حريف بود.حريف قديمى كارپف، ويكتور كورچنوى در جايى گفته است كه قهرمان جهان همچون ماهى سرد كامپيوتر مانندى است و در برخورد با خارجىها يكنوع احساس دورى و جدائى در طرف مقابلش بر جاى ميگذارد.

در ظاهر به نظر ميرسد كه به واسطه فشار تورنمنتها دچار ضعف و سستى شده باشد اما نتايج مسابقاتش عكس اينرا نشان مىدهد. او به عنوان قهرمان بر بهترين بازيكنان جهان غلبه يافته و در شمار بزرگترين استادان جهان – لاسكر، كاپابلانكا، آلخين،بوتوينيك و فيشر محسوب ميگردد. در زندگى خصوصى، كارپف مرد مرموزى است.تمبر جمع آورى مىكند و رساله اى در باب "مشكلات و مسايل فعاليتهاى فراغتى (آزاد)"براى دانشگاه لينگراد نوشته است.

در تابستان ۱۹۷۹ ازدواج كرد اما همسرش در همان دوره اى كه مقام قهرمانيش از جانب كاسپارف مورد تهديد قرار گرفته بود وى را ترك نمود. كارپف در شوروى يك قهرمان ملى است و در ۱۹۷۸ (يكسال بعد از پيروزى بر كورچنوى) به عنوان مرد سال ورزش شوروى برگزيده شد و از دست برژنف جايزه گرفت.

يك بازيكن معمولى از شطرنج كارپف چه ميتواند بياموزد؟ نخست، مهارت او در روش روى لوپز. همچون كاپابلانكا و فيشر – كه اين سيستم گشايشى مورد دلخواه آنها نيز بود – كارپف به ظرافتهاى اين شيوه دلبستگى داشته و آنرا در پى بدست آوردن امتيازهاى بالا در مسابقات (به هنگام بازى با مهره سفيد) به كار ميگيرد. در بازى شطرنج اين خيلى مهم است كه به گنجينه اى از واريانتهاى مختلف گشايشى – كه به آنها خوب مسلط باشيم –مجهز باشيم تا از شانس بيشترى در بازى برخوردار شويم. روش كارپف در بكارگيرى سيستم روى تكنيك "عنكبوت" ناميده شده است. در بازى سعى بر كنترل فضاى جناح وزير و بازى در جناح شاه دارد و هدف كلىاش محروم كردن حريف از خانه هاى مفيد، محدود نمودن تحرك مهره هاى حريف و سپس نفوذ به هر يك از دو جناح ميباشد.اغلب نتيجه آنست كه زنجيره پياده هآى كارپف كنترل صحنه را بدست ميگيرند.

دومين ويژگى ممتاز كارپف كه مىتواند راهنماى بازيكنان باشد قدرت او در آخر بازى است. در طى يك مصاحبه در لندن بسال ۱۹۷۲، گروهى از بازيكنان باشگاهى از وى پرسيدند براى بهبود و پيشرفت شطرنج چكار بايد بكنيم؟ ما سيستمهاى گشايشى را به مقدار زياد مطالعه ميكنيم،و تمريناتمان نيز مرتب و منظم است، اما زياد به روشهاى آخر بازى تسلط نداريم . كارپف در جواب گفت: عكس آن را مطالعه كنيد، شيوه هاى آخر بازى را مطالعه كنيد!

كارپف همچون فيشر تخصص بالايىى در اجراى آخر بازى رخ و فيل عليه رخ واسب دارد. اما در اين زمينه تعصب ندارد و هنگاميكه مناسب تشخيص دهد از اسب و رخ عليه فيل و رخ استفاده ميكند. در مونترال سال ۱۹۷۹ درجريان يكى از مشكلترين تورنمنتها – كه جوائز ۵۰۰۰۰ پوندى و ۱۲۵۰۰ پوندى بدنبال داشت - كارپف با تال به مقام اول رسيدند. در اين تورنمنت كارپف در طول يك بازى، نخست تفوق فيل عليه اسب را نشان داد و سپس برترى اسب عليه فيل را به نمايش گذارد.

سومين و بويژه مهمترين درسى كه ميتوان از كارپف آموخت ارزش و اهميت جديت و نظم پيگير در مطالعه شطرنج ميباشد. او دو ساعت در روز بازى ميكند حتى مواقعى كه در جريان رقابت و مبارزه در تورنمنتى نيست، بازيهاى حريفان بلقوه اش را تحليل ميكند، براى يافتن روشهاى گشايشى بهتر به تفحص مىپردازد و ابداعات جديد را در تجربه مىآزمايد.

شكى نيست كه وى به عنوان يكى از بزرگترين بازيكنان همه دوران در خاطره ها باقى خواهد ماند.